Polyurethaan (PUR en PU) is een polymeer samengesteld uit organische eenheden, die zijn verbonden door carbamaat (urethaan) schakels. Hoewel de meeste polyurethanen thermohardende polymeren zijn, die niet smelten bij verhitting, zijn er ook thermoplastische polyurethanen verkrijgbaar.
Polyurethanen vallen onder de klasse van verbindingen die reactiepolymeren worden genoemd, waartoe ook epoxy's, onverzadigde polyesters en fenolen behoren. Polyurethanen worden gevormd, door een isocyanaat met twee of meer isocyanaatgroepen per molecuul (R-(N=C=O)n), te laten reageren met een polyol met gemiddeld twee of meer hydroxylgroepen per molecuul (R'-(OH)n), in de aanwezigheid van een katalysator of door activering met ultraviolet licht.
De eigenschappen van een polyurethaan worden sterk beïnvloed door de soorten isocyanaten en polyolen die worden gebruikt om het te maken. Lange, flexibele segmenten, bijgedragen door de polyol, geven een zacht, elastisch polymeer. Grote hoeveelheden verknoping zorgen voor taaie of stijve polymeren. Lange ketens en lage verknopingen geven een polymeer dat zeer rekbaar is, korte ketens met veel verknopingen zorgen voor een hard polymeer, terwijl bij lange ketens en intermediaire verknopingen een polymeer ontstaat, dat bruikbaar is voor het maken van schuim. Door de verknoping die aanwezig is in polyurethanen, bestaat het polymeer uit een driedimensionaal netwerk en is het molecuulgewicht erg hoog. Een gevolg hiervan is, dat typische polyurethanen niet zacht worden of smelten als ze verwarmd worden; het zijn thermohardende polymeren. De keuzes die, naast andere additieven en verwerkingsomstandigheden, beschikbaar zijn voor de isocyanaten en polyolen, maken het mogelijk dat polyurethanen een zeer brede scala aan eigenschappen kunnen hebben, wat ze tot zulke veelgebruikte polymeren maakt.
Brandnames: ECOPUR ®, VULKOLAN ®